Ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ Μητροπ. Ναυπάκτου Ἱεροθέου «Οἱ Δεσποτικὲς Ἑορτές» -Εἰσοδικὸ στὸ Δωδεκάορτο καὶ τὴν ὀρθόδοξη Χριστολογία-

σελ. 164-166,
ἐκδ. Ἱ. Μ. Γενεθλίου τῆς Θεοτόκου
(Πελαγίας), 2008

.               Εἶναι διδασκαλία τῶν ἁγίων Πατέρων ὅτι ὁ Χριστὸς ἐπάνω στὸ Θαβὼρ ἔδειξε στοὺς ἀνθρώπους τὸ ἀρχέτυπο κάλλος τῆς εἰκόνος τους. Δηλαδή, ὁ Χριστὸς εἶναι τὸ ἀρχέτυπο τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου, ἀφοῦ ὁ ἄνθρωπος πλάστηκε κατ᾽ εἰκόνα τοῦ Λόγου. Μὲ αὐτὸ φαίνεται ἡ δόξα τῆς εἰκόνος καὶ ἡ μεγάλη τιμὴ νὰ εἴμαστε κατ᾽ εἰκόνα τοῦ Θεοῦ. Ἡ καταγωγή μας δὲν εἶναι χαμηλή, ἀλλὰ ὑψηλή, ἀφοῦ ὁ δεδοξασμένος Χριστὸς εἶναι τὸ πρωτότυπο τῆς δημιουργίας μας, ἀλλὰ καὶ αὐτὸς ὁ τεχνίτης καὶ δημιουργός μας.
.                 Στὴν Ἁγία Γραφὴ ἐπανειλημμένα λέγεται ὅτι ὁ Χριστὸς εἶναι ὁ νέος Ἀδάμ, ποὺ ἐνηνθρώπησε, γιὰ νὰ διορθώση τὸ σφάλμα τοῦ προπάτορος Ἀδάμ. Ὁ πρῶτος Ἀδὰμ στὸν Παράδεισο, καίτοι ἦταν ἄπειρος ἀκόμη, βρισκόταν στὸν φωτισμὸ τοῦ νοός, γιατί τὸ κατ᾽ εἰκόνα του ἦταν καθαρὸ καὶ δεχόταν τὶς ἀκτίνες τοῦ θείου φωτός. Μετὰ τὴν ἁμαρτία ὅμως σκοτίσθηκε, ἔχασε τὸ καθ᾽ ὁμοίωση, χωρὶς ὅμως νὰ ἀπολέση καθ᾽ ὁλοκληρία τὸ κατ᾽ εἰκόνα. Στὴν πατερικὴ παράδοση λέγεται ὅτι τὸ κατ᾽ εἰκόνα τοῦ Ἀδὰμ ἀμαυρώθηκε, δηλαδὴ σκοτίστηκε, χωρὶς νὰ χαθῆ τελείως. Μὲ τὴν ἐνανθρώπηση τοῦ Χριστοῦ καὶ τὴν θέωση τῆς ἀνθρωπίνης φύσεως ἐπανέρχεται ὁ Ἀδὰμ στὴν προηγούμενη δόξα, καὶ μάλιστα ἀνέρχεται ἀκόμη ὑψηλότερα.
.                 Ἔτσι, ὁ Χριστὸς στὸ Θαβὼρ ἔδειξε ποιὸ ἦταν τὸ πρωτότυπο τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνθρώπου καὶ σὲ ποιὰ κατάσταση βρισκόταν ὁ πρῶτος Ἀδὰμ στὸν Παράδεισο πρὶν ἀπὸ τὴν πτώση.
.                 Βέβαια, αὐτὸ λέγεται μὲ συγκατάβαση, γιατί ὅπως διδάσκει ὁ ἅγιος Νικόδημος ὁ ἁγιορείτης, ἡ ἔλλαμψη τοῦ Μεταμορφωθέντος Χριστοῦ ἦταν θειοτέρα καὶ λαμπροτέρα ἀπὸ τὴν ἔλλαμψη ποὺ εἶχε ὁ Ἀδὰμ στὸν Παράδεισο. Καὶ αὐτὸ γιὰ δύο λόγους. Πρῶτον, γιατί ὁ Θεὸς ποὺ δημιούργησε τὸν Ἀδὰμ ἦταν Θεὸς κατ᾽ οὐσίαν, ἐνῶ ὁ Ἀδὰμ ἦταν κατὰ μέθεξη καὶ μετοχὴ θεός. Τὸ φῶς τοῦ Θεοῦ εἶναι κατὰ φύση, ἐνῶ τὸ φῶς ποὺ εἶχε ὁ Ἀδὰμ ἦταν κατὰ μετοχὴ καὶ Χάρη. Δεύτερον, γιατί ὁ Χριστὸς προσέλαβε τὴν ἀνθρώπινη φύση καὶ τὴν θέωσε καθ᾽ ὑπόσταση, ἐνῶ ὁ Ἀδὰμ εἶχε κοινωνία μὲ τὴν Χάρη τοῦ Θεοῦ κατ᾽ ἐνέργειαν. Αὐτὸ σημαίνει ὅτι, ἐνῶ στὸν Χριστὸ ἡ θεία μὲ τὴν ἀνθρώπινη φύση ἑνώθηκαν ὑποστατικά, καθ᾽ ὑπόσταση, στὸν Ἀδὰμ καὶ στὸν κάθε θεούμενο ἡ φύση του ἑνώνεται κατὰ Χάρη μὲ τὸν Θεὸ καὶ ὄχι καθ᾽ ὑπόσταση. Γιατί ἡ καθ᾽ ὑπόστασιν ἕνωση θείας καὶ ἀνθρωπίνης φύσεως ἔγινε μόνο στὸν Χριστό.
.                 Γιὰ νὰ γίνη αὐτὸ ἀντιληπτὸ πρέπει νὰ ποῦμε ὅτι κατὰ τὸν ἅγιο Ἰωάννη τὸν Δαμασκηνὸ ὑπάρχουν τρεῖς τρόποι ἑνώσεως. Ὁ πρῶτος εἶναι ὁ κατ᾽ οὐσίαν, ποὺ συμβαίνει μὲ τὰ Πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος, ὁ δεύτερος τρόπος ἑνώσεως συνέβη στὸν Χριστὸ μὲ τὴν ἐνανθρώπηση καὶ εἶναι ὁ καθ᾽ ὑπόστασιν, ἀφοῦ ὁ Χριστὸς εἶναι ὁ μοναδικὸς Θεάνθρωπος, καὶ ὁ τρίτος τρόπος ἑνώσεως εἶναι ὁ κατὰ Χάριν, καὶ συμβαίνει μὲ τοὺς θεουμένους ἀνθρώπους, οἱ ὁποῖοι δὲν ἑνώνονται μὲ τὸν Θεὸ κατ᾽ οὐσίαν, γιατί αὐτὸ συμβαίνει μόνο μὲ τὰ Πρόσωπα τῆς Ἁγίας Τριάδος, οὔτε ἑνώνονται μὲ τὸν Θεὸ καθ᾽ ὑπόστασιν, γιατί ἕνας εἶναι ὁ Θεάνθρωπος, ἀλλὰ ἑνώνονται κατὰ μετοχὴν τῆς Χάριτος. Γι᾽ αὐτὸ οἱ ἅγιοι δὲν λέγονται, ἔστω καὶ κατὰ Χάριν, Θεάνθρωποι, ἀλλὰ κατὰ Χάριν θεοί, θεούμενοι.
.                 Πάντως, ὁ μεταμορφωθεὶς Χριστὸς ἔδειξε τὴν δόξα τοῦ ἀρχετύπου τῆς δημιουργίας μας. Καὶ ὅπως στοὺς γλύπτες μεγαλύτερη ἀξία ἔχει τὸ πρόπλασμα καὶ ἔπειτα τὸ ἀντίγραφό του, ποὺ μπορεῖ νὰ τὸ κάνη ὁ καθένας, ἔτσι καὶ ἐδῶ μεγαλύτερη ἀξία ἔχει τὸ πρωτότυπο. Ἡ Μεταμόρφωση τοῦ Χριστοῦ δείχνει, κατὰ συγκατάβαση, καὶ τὴν προέλευση τοῦ ἀνθρώπου, ἀλλὰ καὶ τὸν σκοπό, τὸ τέλος, στὸ ὁποῖο πρέπει νὰ κατατείνη.