Τὸ μυστήριο τῆς σιωπῆς τῆς Θεοτόκου Ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ νέο βιβλίο τοῦ Μητρ. Ναυπάκτου Ἱεροθέου «ΟΙ ΘΕΟΜΗΤΟΡΙΚΕΣ ΕΟΡΤΕΣ» – Τὰ ἱστορικὰ καὶ θεολογικὰ τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου,

.                 Τὸ ἐκπληκτικότερο ὅλα εἶναι ὅτι ἡ Θεοτόκος, καὶ καίτοι ζοῦσε ὅλο αὐτὸ τὸ μεγάλο μυστήριο μέσα, καίτοι κατάλαβε ἐμπειρικῶς ὅτι ἔγινε ὁ γάμος της μὲ τὸν Θεό, ἐν τούτοις σιωποῦσε, δὲν ἀνέφερε τὸ γεγονὸς αὐτὸ οὔτε στὸν Ἰωσήφ. Καὶ στὴν Ἐλισάβετ, ποὺ τὴν ἀποκάλεσε Μητέρα τοῦ Κυρίου της, δὲν τῆς τὸ ἀποκάλυψε, ἀλλὰ ἀμέσως ὕμνησε τὸν Θεό. Αὐτὴ ἡ σιωπὴ τῆς Θεοτόκου ἀποτελεῖ ἕνα μεγάλο μυστήριο. Πῶς μπόρεσε νὰ ἀντέξει μία τέτοια μεγάλη καὶ καταπληκτικὴ ἐμπειρία!
.                 Ἡ ἀποκάλυψη τοῦ Θεοῦ, ποὺ γίνεται ὑπὲρ λόγον, εἶναι μεγαλειώδης καὶ ὑπὲρ αἴσθηση. Οἱ μαθητὲς στὸ ὄρος Θαβώρ, μόλις ἄκουσαν τὴν φωνὴ τοῦ Πατρός, ἔπεσαν στὴν γῆ, γιατί δὲν μπόρεσαν νὰ ἀντέξουν ὅλο αὐτὸ τὸ μυστήριο. Ἀλλὰ καὶ ἡ σιωπὴ ἀποτελεῖ μεγάλη ἀποκάλυψη καὶ φοβερὸ μυστήριο. Καὶ ὅταν ὁ ἄνθρωπος θέλει νὰ ἐκφράσει κάποια ἐμπειρία μὲ τὸν λόγο, δὲν μπορεῖ νὰ τὸ πράξη κι αἰσθάνεται ἀμηχανία, γιατί «Θεὸν φράσαι ἀδύνατον, νοῆσαι ἀδυνατότερον», κατὰ τὸν ἅγιο Γρηγόριο τὸν θεολόγο· ὁ ἄνθρωπος στὴν κατάσταση αὐτὴ προτιμᾶ νὰ σιωπᾶ.
.                Ὅμως, εἶναι εὐκολότερη ἡ σιωπὴ στὴν κατάσταση αὐτή, γιατί ὁ ἄνθρωπος εἰσέρχεται στὴν ζωὴ τῆς αἰωνιότητος καὶ ἐκεῖ ὑπάρχει ἡ ἀτελεύτητη ἐμπειρία τῆς ὑπὲρ λόγον καὶ ὑπὲρ αἴσθηση ζωῆς. Ἄλλο εἶναι νὰ περιγράφει κανεὶς τὴν ὡραιότητα τῆς θαλάσσης, χρησιμοποιώντας λόγους, ἐπίθετα, προσδιορισμούς, καὶ ἄλλο εἶναι νὰ κολυμπᾶ μέσα στὴν θάλασσα καὶ νὰ ἀπολαμβάνει αὐτὸ τὸ γεγονός, χωρὶς λόγια. Πολλὲς φορὲς τὰ λόγια στὴν περιγραφὴ ἀδικοῦν ἕνα μεγάλο γεγονός, ἐνῶ ἡ σιωπὴ τὸ τιμᾶ.
.                 Ὁ ἅγιος Ἰσαὰκ ὁ Σύρος γράφει γιὰ τὴν σιωπή: «Ἡ σιωπὴ μυστήριον ἐστὶ τοῦ αἰῶνος τοῦ μέλλοντος, οἱ δὲ λόγοι ὄργανόν εἰσι τούτου τοῦ κόσμου». Ὁ νηστευτὴς μὲ τὴν σιωπὴ καὶ τὴν ἀδιάλειπτη προσευχὴ προσπαθεῖ νὰ ἀφομοιώση τὴν ψυχή του μὲ τὴν πνευματικὴ φύση τῶν ἀγγέλων. Ἡ ἡσυχαστικὴ αὐτὴ ζωὴ ὀνομάζεται «θεϊκὴ ἐργασία», ὁ ἄνθρωπος αὐτῆς τῆς θεϊκῆς ἐργασίας διαμένει «ἐν τῷ κρυπτῷ ἑαυτοῦ» καὶ «ἐν τούτοις τοῖς μυστηρίοις τελειοῦται». Ἡ πνευματικὴ τελείωση γίνεται μέσα στὸ μυστήριο.
.                 Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Σιναΐτης γράφει ὅτι ἡ σιωπηλὴ ἀνάγνωση εἶναι μεγάλη ἀρετὴ καὶ προξενεῖ πολλὰ καλὰ στὸν ἄνθρωπο. Γράφει: «σιωπὴ ἐν γνώσει, μήτηρ προσευχῆς· αἰχμαλωσίας ἀνάκλησις· πυρὸς φυλακή· λογισμῶν ἐπίσκοπος· σκοπὸς πολεμίων… ἡσυχίας σύζυγος· φιλοδιδασκαλίας ἀντίπαλος· γνώσεως προσθήκη· θεωρημάτων δημιουργός· ἀφανὴς προκοπή· λεληθυῖα ἀνάβασις».
.                 Ἡ σιωπὴ δὲν εἶναι ἀλαλία, ἀλλὰ νοερὸς λόγος. Οἱ ἔμπειροι τῆς πνευματικῆς ζωῆς σιωποῦν γιὰ νὰ ἔχουν τὴν δυνατότητα νὰ ἀναπτύξουν τὸν νοερὸ λόγο, ποὺ εἶναι ἐπικοινωνία μὲ τὸν Θεὸ καὶ τὸν οὐράνιο κόσμο, καὶ αὐτὸ λέγεται «θεία ἀδολεσχία». Στὴν πραγματικότητα πρόκειται γιὰ τὴν σιωπὴ ποὺ εἶναι «ἱερὰ ἀφθεγξία» καὶ καρδιακὸς λόγος. Αὐτὴ τὴν «εὔλαλη σιωπὴ» ἔμαθε ἡ Θεοτόκος στὰ «ἅγια τῶν Ἁγίων», ἐκεῖ ἐκπαιδεύθηκε στὸ νὰ ἀντέξη αὐτὴν τὴν σιωπὴ ἐνώπιον τῶν μυστηρίων καὶ γι᾽ αὐτὸ μπόρεσε καὶ μετὰ τὸν Εὐαγγελισμὸ νὰ ζήσει τὸ μυστήριο τῆς σιωπῆς. Ἀφοῦ ἡ σιωπὴ εἶναι τὸ μυστήριο τοῦ μέλλοντος αἰῶνος, γι᾽ αὐτὸ ἡ Θεοτόκος ἔζησε τὴν παρουσία τοῦ ἀϊδίου λόγου μέσα στὴν αἰώνια σιωπή.
.                 Ἡ πνευματικὴ ζωὴ εἶναι ἕνα ἐκπληκτικὸ γεγονός, εἶναι μέθεξη τῆς αἰώνιας ζωῆς, εἶναι γεύση τοῦ παραδείσου, εἶναι μία ἐμπειρία τῆς ζωῆς τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν. Ὅταν κανεὶς προσεύχεται, τότε ἀγγίζει τὴν αἰωνιότητα. Δέχεται μέσα στὴν καρδιά του τὸ πνευματικὸ πῦρ, τὸ ὁποῖο τὸν καθαρίζει καὶ τὸν πυρπολεῖ. Στὴν ἀρχὴ αὐτὸ τὸ πῦρ καίει ὅλες τὶς ἐσωτερικὲς ἀκαθαρσίες, «τὰ εἴδωλα τῶν παθῶν», ὅπως λέει ὁ ἅγιος Μάξιμος ὁ Ὁμολογητής, καὶ στὴν συνέχεια αὐτὸ τὸ πῦρ μετατρέπεται σὲ φῶς αἰωνίου ζωῆς. Τότε ἡ προσευχὴ στὸν Χριστὸ γίνεται μὲ ἐρωτικὸ τρόπο, ἡ καρδιὰ εἶναι μεθυσμένη ἀπὸ τὴν ἀγάπη τοῦ Θεοῦ.
.             Οἱ μεγαλύτερες ἀγάπες εἶναι μυστικές. Δὲν μποροῦν νὰ ἐκφρασθοῦν, δὲν μποροῦν νὰ περιγραφοῦν. Ἡ μεγάλη ἀγάπη τοῦ Χριστοῦ στὸν ἄνθρωπο, ποὺ βιώνεται μέσα στὸ βάθος τῆς καρδιᾶς του, εἶναι μυστική, ἄρρητη, ἀνέκφραστη. Δὲν μπορεῖ κανεὶς νὰ ὁμιλήση γιὰ αὐτή, δὲν μπορεῖ νὰ τὴν περιγράψει, δὲν ὑπάρχουν λόγια γιὰ νὰ τὴν μεταδώσει, ἀφοῦ οἱ λέξεις εἶναι πολὺ πτωχές, ἀλλὰ δὲν μποροῦν καὶ οἱ ἀκροατές, ἂν θελήσει κανεὶς νὰ πεῖ κάτι, νὰ τὴν καταλάβουν, ἀφοῦ θὰ τὴν παρερμηνεύσουν. Ἔτσι, αὐτὸς ὁ θεῖος ἔρωτας παραμένει ἄρρητος, μυστικός, ἀνέκφραστος καὶ πολλὲς φορὲς ὁ ἄνθρωπος τὸν παίρνει μαζί του, ὅταν φεύγει ἀπ᾽ αὐτὴ τὴν ζωή.
.                 Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνὸς γράφει: «ἄπειρον οὖν τὸ θεῖον καὶ ἀκατάληπτον, καὶ τοῦτο μόνον αὐτοῦ καταληπτόν, ἡ ἀπειρία, καὶ ἡ ἀκαταληψία». Καὶ ὅσα λέμε καταφατικῶς περὶ τοῦ Θεοῦ δὲν φανερώνουν τὴν φύση Του, ἀλλὰ τὰ περὶ τὴν φύση, δηλαδὴ τὴν ἐνέργεια Του. Οἱ θεόπτες καὶ ὅταν θέλουν νὰ ὁμιλήσουν γιὰ τὸν Θεό, χρησιμοποιοῦν ἀποφατικὴ ὁρολογία («ἀόρατος, ἀπερίγραπτος, ἀκατάληπτος»), ὥστε καὶ μιλοῦν γιὰ τὴν πραγματικὴ ἐμπειρία καὶ δηλώνουν ὅτι αὐτὴ ἡ ἐμπειρία εἶναι πέρα ἀπὸ κάθε περιγραφή.
.                 Ἔτσι, σὲ τέτοιες καταστάσεις, ὅσοι εἶναι θεούμενοι καὶ δὲν ἀσκοῦν μία συγκεκριμένη ποιμαντικὴ διακονία, προτιμοῦν τὴν «εὔλαλη σιωπὴ» καὶ τελειοποιοῦνται μέσα στὸ μυστήριο τῆς σιωπῆς, ποὺ εἶναι ἡ γλῶσσα τοῦ μέλλοντος αἰῶνος. Αὐτὸ ἔκανε καὶ ἡ Θεοτόκος Μαρία. Παρὰ ταῦτα παραμένει ἕνα μεγάλο μυστήριο: πῶς μπορεῖ ὁ χοϊκὸς ἄνθρωπος νὰ σιωπήσει μετὰ ἀπὸ μία τέτοια μεγάλη ἐμπειρία; Εἶναι τὸ μυστήριο τῆς σιωπῆς, ποὺ δὲν μπορεῖ νὰ ἑρμηνευθῆ ἀπὸ τὴν ἀνθρώπινη διάνοια. Αὐτὸ συνδέεται μὲ τὸ μεγάλο μυστήριο τῆς Θεοτόκου, γιὰ τὴν ὁποία μπορεῖ κανεὶς πολλὰ νὰ πῆ καὶ νὰ τὴν ἑρμηνεύση ἐλάχιστα. Ἡ Θεοτόκος Μαρία εἶναι τὸ μεγαλύτερο μυστήριο μετὰ τὸν Θεό, τὸ μεγαλύτερο πρόσωπο μετὰ τὸ πρόσωπο τοῦ Θεανθρώπου Χριστοῦ. Ἑπομένως, «ῥᾷον σιωπή». Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Δαμασκηνὸς λέγει: «Αὕτη μου τὸν νοῦν εἷλεν αἰχμάλωτον· τὴν γλῶσσαν αὕτη ἐληΐσατο, ταύτην ὕπαρ τε καὶ ὄναρ φαντάζομαι…».