Ο πνευματικός δυναμισμός και ο νηπτικός χαρακτήρας του Παρακλητικού Κανόνα στο Άγιο Πνεύμα, του Οσίου Μαξίμου του Γραικού

30ΜΑΡ

πρωτοπρεσβυτέρου Δημητρίου Αθανασίου

Απόσπασμα

Ο πνευματικός δυναμισμός του Κανόνα.

Ο Παρακλητικός Κανόνας στο Άγιο Πνεύμα του Αγ.Μαξίμου του Γραικού είναι μεστός θεολογικών γνώσεων, «εκτύπωμα αληθινό και γνήσιο των γνώσεων, των  χαρισμάτων  και της ποιητικής ικανότητας» του  Οσίου ώστε να μπορεί να χαρακτηριστεί «καθαρός ποταμός πνευματικών ορμημάτων». Ο προσευχητικός τρόπος, που  χρησιμοποιεί ο ποιητής, χαρακτηρίζεται  από την ψυχική και νηπτική ευαισθησία , την βιωματική εκφραστικότητα ,την εξομολογητική ταπεινότητα των ικεσιών, την ακράδαντη πίστη στην κατάθεση των παρακλήσεων ,που είναι βασικά χαρακτηριστικά του ορθόδοξου προσευχητικού τρόπου.

Ο Όσιος αποτυπώνει στο ποίημά του την αγωνιστική άρση του Σταυρού των δεινών πειρασμών του και του πολυποίκιλου πολέμου των παθών ,που υψώνει την ανθρώπινη ύπαρξη  από την απόγνωση στην ελπίδα της σωτηρίας και της απαλλαγής από τα δεινά.

Στο κείμενο κατατίθενται τα αιτήματα με τα δεητικά ρήματα «ικετεύω, κράζω, προσπίπτω, προστρέχω, βοώ» αλλά και η προστακτική επίκληση της λυτρωτικής δυνάμεως της Αγίας Τριάδος, του Παρακλήτου και της Θεοτόκου όπως:

«ανάδειξον, απέλασον ,απάλλαξον,αξίωσον ,αποδίωξον, αγίασον, δείξον,δίδαξον,διατήρησον,επίβλεψον,ελέησον,εκφόβισον,επιστάλαξον,εκδίδαξον,επίστρεψον,εκλύτρωσον,εκδίωξον,έμπλησον,εκκαθάρισον, εμφύτευσον, εξάλειψον, ευδόκησον, εισάκουσον, ζώωσον,θεράπευσον, καταστόλισον, καθήλωσον ,κατεύθυνον,  κούφισον,  κάμψον, κατακόσμησον,καθάρισον,νέκρωσον,πρόφθασον,παράσχου,πλούτισον,ποίησον,ρύσαι,συγκράτησον,στερέωσον,σώσον,συγχώρησον,τάχυνον,φώτισον,ωράϊσον.

Τα ψυχικά και σωματικά νοσήματα στον Παρακλητικό Κανόνα στο Άγιο Πνεύμα

Η αμαρτία είναι το βασικό θέμα που παρουσιάζεται στον παρακλητικό κανόνα και θεωρείται σαν αιτία της ψυχοσωματικής ασθένειας .Ο υμνογράφος εξ ονόματος των πιστών παρακαλεί για την θεραπεία της αμαρτίας και των  αποτελεσμάτων της (νόσος,ασθένεια,αρρώστια).

Τα αιτήματα προσευχής για θεραπεία κατατίθενται με ρηματικές προστακτικές (αποδίωξον, σύντριψον).

Σαν ελπίδα ,προστασία και σκέπη εξυμνείται η Υπεραγία Θεοτόκος. Ο Όσιος προσεγγίζει το μητρικό και υπερευλογημένο πρόσωπό της με συστολή, αλλά και με ακαταίσχυντη προσδοκία και βεβαιότητα  ιάσεως και σωτηρίας .

Η Θεοτόκος είναι η “Αειπάρθενη και Πανύμνητη Μητέρα, η Αγαθή και Αγγέλων υπερτέρα, η Αγνή, η Πάναγνη, η γεννήσσασα των Απάντων Ζωή, η Θεοχαρίτωτη Ανύμφευτη Νύμφη, το όχημα της ταπεινώσεως, που γίνεται η θεία μεσίτρια  και καταφυγή των πιστών  που γίνεται συγχρόνως και θεία παρηγορία”. Αναθέμενος σε Αυτή όχι μόνο ο Όσιος αλλά και κάθε πιστός δεν αστοχεί στην λύτρωσή του από τα δεινά και τα νοσήματα,γιατί αυτή απλόχερα επιχεει ιάματα και γίνεται αρωγός στην αγωνιστική άρση του σταυρού των αρρωστημάτων.

Στον συγκεκριμένο κανόνα συναντούμε πάθη σωματικά και πάθη ψυχικά. Και τα μεν σωματικά πάθη περιγράφονται ως  «σαρκός της αθλίας διανοήματα» και  «άνομες κινήσεις σαρκός» τα δε ψυχικά πάθη αναφέρονται ως εξής:

«Πάθη και πνεύματα οδύνης, δεινοί λογισμοί ανομίας, υπερηφάνεια, οκνηρία, οίηση, έπαρση, αλαζονεία, θράσος, υπεροψία, φαρισαϊκή υποκρισία, σκληρότητα καρδίας, σκοτασμός πλάνης, λογισμοί κακίας,  κενοδοξίας,».

Ο «ασθενής νούς» και «οι ασθενούσες φρένες» κατά τον υμνογράφο δημιουργούν σκληρότητα καρδίας, σκότος ψυχής, ύπνο και ασχίστη  δίωση (λεηλασία)  ανόμων λογισμών και κακία ψυχής.